Pouco despois de facer a última función en Galicia de Antes de la metralla, Matarile volveron a Ferrol, a cidade da que proceden, para celebrar os seus 30 anos de andaina cunha triple programación, con Staying alive, Teatro Invisible e El cuello de la jirafa. As tres funcións intégranse no ciclo Rómpete el alma, creado pola concellaría de Cultura co obxectivo de singularizar Ferrol no panorama da exhibición da creación contemporánea do país. Matarile presentaron, ademais, neste mesmo ciclo, un libro editado por Julio Fernández que recolle os textos de Cerrado por aburrimiento, Staying alive, Teatro invisible e El cuello de la jirafa. Falamos con Ana Vallés.
Antes de la metralla xurdiu dun proceso de creación realizado nuns poucos días en Ribadavia… Como foi?
Foi unha proposta nosa, a partir das Ponencias Perras, que fixemos en Santiago na celebración dos 30 anos de Matarile. Queriamos sacar algúns temas da escena contemporánea dunha forma irreverente, aínda que ao final non o foi tanto... Empezamos a darlle voltas á idea, e acabouse configurando como un encontro entre distintas miradas: de programadores, investigadores e actuantes.
Un intercambio sobre unha serie de ideas previas, con moito traballo de correo electrónico feito antes de chegar a Ribadavia. O que quixemos mostrar é, sobre todo, o feedback entre nós. O primeiro Antes de la metralla que fixemos, no Festival de Ribadavia, foi moi enerxético, moi brutal. E a partir de aí quixemos manter iso, como mantemos algúns temas ou a proximidade do público. Pero o espectáculo vai evolucionando.
“O que quixemos mostrar é, sobre todo, o encontro, o feedback entre nós”
Na segunda función incorporouse Mauricio González -agora Celeste González- que non estivera na primeira. E nas últimas varios convidados participantes. Na última, en concreto, que foi no festival ALT, tivemos catro persoas convidadas, ademais do elenco habitual. Xuntámonos durante dous ou tres días, segundo o marco que nos ofrece o festival que nos acolle. Máis que un ensaio, é un intercambio, un pacto para ver como organizamos o material.
“En realidade, todo o que fixemos desde o 2013 vai cara aí: acurtar os procesos e facer un encontro social”
En realidade, todo o que fixemos desde o 2013 vai cara aí: acurtar os procesos e facer un encontro social. Cando tes pouco tempo, xogas coa túa bagaxe previa, claro. Non podes improvisar desde a nada, e os 30 anos de traballo de Matarile están aí. Procuramos a proximidade a todos os niveis, e interésanos o que pasa no momento. No ALT eramos 13 e producíronse accidentes, despistes… pero como todo está moi vivo, resólvese no momento.
Ao principio do Antes de la metralla do ALT, alguén dicía que non iades lamentar a fin do festival, senón celebrar o seu cumpreanos. Como fixo Matarile, que marchou un tempo tras Cerrado por aburrimiento e despois volveu.
Claro, porque para min son etapas. Así lles dixen a Lola Correa e Roberto Taboada, os organizadores do ALT: non é o final do ALT, é unha pausa, un intermedio. Eles van conseguir saír por outro lado. Tamén nós, cando paramos, non tiñamos unha data de volta, pero non abandonamos. Fixemos traballos con outras compañías. E eu penso que os períodos de reflexión son saudables, cando os decides ti. Porque che permiten ollar as cousas desde fóra, sen estar sometido á urxencia do inmediato, que vén tamén pola precariedade e pola loita constante pola sobrevivencia na que temos que traballar.
"Penso que os períodos de reflexión son saudables, cando os decides ti"
En Staying alive, a obra coa que volvestes tras Cerrado por aburrimiento, era importante G. Steiner, a través do que falabades da peor Europa posible… E iso volve estar en Antes de la metralla. En relación, ademais, coa idea do lixo branco.
Porque hai outras Europas, e non só as que nos deixan ver. Podemos mirar outras culturas. E, ademais, estamos a mirar sempre ás orixes, ao pasado. Vivimos como das ruínas. Outras culturas non viven das ruínas, teñen todo por facer. Steiner fala de Europa, e en Europa o pasado está en todas partes. E mirar demasiado ao pasado pode impedir o movemento. En Antes de la metralla, Ana Contreras fai referencia a algo que eu dixera, si, en Staying alive. Se falas do que estás a facer, é lóxico que retomes o xa dito.
“Estamos a mirar sempre ás orixes, ao pasado. Vivimos como das ruínas”
E non me parece casual que esteamos dándolle voltas dándolle voltas ao que está pasando en Europa, a nivel individual, social, político, artístico… Na última saída internacional de Matarile, que foi a Romenia, falábase de ‘Europa. Cara onde?’. É un tema que está aí, que é necesario que nos reformulemos. A arte europea está ancorada no clásico, é como algo intocable… E si que nos metemos co home branco, e é lóxico. Por exemplo, a través da anécdota dos mendigos. Uns mendigos son exhibidos nun museo sueco de xeito que o visitante non tiña que achegarse nin que relacionarse con eles. Un cartel poñía: “Hoxe vostedes non teñen que dar”.
“A obxectualización das persoas é en realidade o que leva a facer a arte europea ao longo da súa historia”
É un exemplo de obxectualización das persoas pola arte. Que en realidade é o que leva a facer a arte europea ao longo da súa historia. Xa no século XIX, coas exposicións universais nas que se mostraban os corpos dos chamados “indíxenas”. Era un xeito de cousificar as persoas diferentes a nós. E un exemplo de utilización demagóxica das persoas do común na escena. Obras que utilizan voluntarios, por exemplo, dicíndolles que poden subir ao escenario e seren protagonistas. Pero a verdade é que son usados como obxectos. Non se sitúan ao mesmo nivel dos artistas.
A estupidez é outro dos temas de Antes de la metralla.
Vivimos no medio da estupidez, en todos os sentidos. Hai tanto que falar aí.. Cada ano véñennos consignas novas de por onde temos que ir. E, estupidamente, hai correntes que se seguen. Estupideces como marcarche o temo vital dunha obra. As institucións dinche que cada ano tes que presentar algo novo, e é ridículo: non se permita que as obras teñan o tempo que precisan para desenvolverse. E mira, pode ser que unha obra dure 12 anos, como durou un só de María Muñoz.
“Creo que temos que romper o mandato obrigatorio, a temporalidade marcada desde o “mercado”, desde as institucións”
Creo que temos que romper o mandato obrigatorio, a temporalidade marcada desde o “mercado”, desde as institucións. E o paradoxo é que por unha banda está o culto ao pasado e por outra a data de caducidade do
